Thủ tướng Ysuo Fukuda tại hội nghị thường niên của Diễn đàn kinh tế Thế Giới 2008 nhóm họp ở Davos, Thụy Sĩ.

Từ sau Chiến tranh lạnh, Nhật Bản bước vào thời điểm bước ngoặt điều chỉnh chính sách đối ngoại theo hướng tăng cường tính độc lập, chủ động và tích cực hơn nhằm vươn lên thành cường quốc chính trị tương xứng với sức mạnh kinh tế, phát huy vai trò, và ảnh hưởng trên thế giới và vùng Châu Á - Thái Bình Dương. Theo đó, chính sách đối ngoại được triển khai theo 5 hướng cơ bản là:

• Giải quyết hòa bình các cuộc xung đột khu vực.
• Giải trừ quân bị và không phổ biến vũ khí hạt nhân.
• Duy trì phát triển kinh tế thế giới.
• Hợp tác với các nước đang phát triển và các nước đang trong giai đoạn chuyển đổi kinh tế.
• Giải quyết các vấn đề toàn cầu.

Mặc dù vẫn lấy quan hệ Nhật - Mỹ àm nền tảng chính sách đối ngoại, song gần đây Nhật Bản tăng cường chiến lược "Trở lại châu Á", phát huy vai trò người đại diện cho Châu Á  trong Khối G8 lấy châu Á làm bàn đạp để từng bước đưa Nhật Bản trở thành cường quốc về chính trị; thúc đẩy cải cách Liên Hiệp Quốc thực hiện mục tiêu trở thành thành viên thường trực của Hội đồng bảo an Liên hiệp Quốc thông qua các đề nghị, các đóng góp cụ thể trong các lĩnh vực an ninh, kinh tế và các vấn đề toàn cầu (Nhật Bản hiện cũng là thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an). Tuy nhiên còn một số hạn chế cơ bản: nội bộ chưa thống nhất, còn nhiều tranh cãi; hạn chế về hiến pháp và các luật lệ trong nước; bị kiềm chế bởi các cường quốc khác. Chính quyền của thủ tướng Koizumi đã thực hiện thăm dò khả năng sửa đổi hiến pháp, cho phép Nhật có quân đội và quyền tự vệ tập thể. Tuy nhiên điều này gây ra phản ứng mạnh từ các nước láng giềng, đặc biệt là Trung Quốc, Hàn Quốc...

Nhìn toàn cục, ở chừng mực nhất định, vai trò quốc tế của Nhật Bản đã được cải thiện hơn; vị thế của Nhật Bản đã được coi trọng hơn trong một số vấn đề quốc tế và khu vực như WTO, Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC), ARF, ASEM, UNHCR, G8, Ủy ban Sông Mê Koong, ADB - Ngân hàng phát triển Châu Á... Dư luận chung tỏ ý đồng tình với việc Nhật Bản cần có vai trò to lớn hơn, đặc biệt trong những vấn đề kinh tế và các vấn đề toàn cầu vì Nhật Bản có ưu thế về tài chính.